'' Όλη η γη χόρευε τον κοσμικό χορο της δημιουργίας ''

Ευρυπίδης

‘Όταν γεννήθηκε ο Δίας στο Ιδαίο Άντρο της Κρήτης, οι Ιδαίοι Δάκτυλοι και οι Κορύβαντες χόρεψαν τον πολεμικό χορό που μας είναι γνωστός σαν Πυρρίχειος, για να τον προστατεύσουν από τον Κρόνο που έτρωγε τα παιδιά του. Στην πανάρχαια αυτή αναφορά βρίσκουμε στον χορό μία από τις πρωταρχικές αιτίες της δημιουργίας, όπου όλα δονούνται και εξελίσσονται στο διηνεκές.

Η ρίζα χορ- δημιουργεί τις λέξεις χορός και χορδή, όπου η σημασία της δόνησης και της κίνησης είναι εμφανείς. Στην ρυθμική κρούση της χορδής που πάλλεται, συντονίζονται οι χορευτές που χορεύουν τον κυκλικό χορό της κίνησης του σύμπαντος, όπως υποστηρίζει και ο Ευριπίδης στις τραγωδίες του.

Ο Πλάτωνας στους διαλόγους του συζητά για το αν είναι ανεκπαίδευτος κάποιος ο οποίος δεν γνωρίζει χορό. Η μουσική και ο χορός είναι αλληλένδετα.Από την ρίζα 'μω',προέρχεται η λέξη μουσική και η λέξη 'μύστης'. Οι κλίμακες και οι ρυθμοί καθορίζουν το ήθος της Ιδανικής Πολιτείας όπως περιγράφει στα έργα του. Όταν αυτά αλλάζουν, αλλάζει και ο Νόμος της Πολιτείας.

Ο χορός όπως φαίνεται από τους διαλόγους του Πλάτωνα και από τις τραγωδίες, προϋπήρξε της μουσικής. Και η μουσική επινοήθηκε για τις ανάγκες του χορού και της ποίησης. Η ταύτισή τους με τον απαιτούμενο ρυθμό του χορού ολοκληρώνει την κίνηση και την αρμονία. Άλλωστε, ο ρυθμός και το μέλος είναι ταυτόσημα κατά τον Αριστοτέλη.

Ο χορός ήταν και παραμένει ένα από τα κυριότερα στοιχεία όλων των φυλών και όλων των πολιτισμών. Είναι η ανάγκη για την κάθαρση, ένα στοιχείο που βλέπουμε στους διθυράμβους και την τραγωδία ειδικότερα.

Οι χοροί ποικίλουν ανάλογα με την περίπτωση και το γεγονός που εκτελούνται. Για κάθε κοινωνική εκδήλωση υπήρχαν ανάλογοι χοροί, όπως στις γιορτές, στους γάμους ακόμη και στον πόλεμο.

Μέσα από την πάροδο των αιώνων πολλοί χοροί παρέμειναν, με παραλλαγές ίσως, ακόμη και στις μέρες μας. Σε όλες τις περιπτώσεις,η επιρροή του Αρχαιοελληνικού πνεύματος είναι και εδώ εμφανής.Οι κατά τα άλλα Ευρωπαικοί λεγόμενοι χοροί,όπως το waltz και το balleto,προέρχονται απο το ρήμα -βαλλίζω-που σημαίνει περιστρέφομαι με μικρά πηδήματα.

Από την λυρική ποίηση και τις μετρικές των αρχαίων ποιητών, διασώζεται ο εξάσημος, δηλαδή μετρική σε έξι χρόνους και βρίσκει εφαρμογή στην σημερινή ελληνική λαϊκή μουσική και στην ξένη μουσική σαν slow rock.Λέγεται οτι είναι επινόηση των ιερέων των Δελφών.

Από τον επτάσημο, ο οποίος χορευόταν στα μυστήρια του ηλιακού θεού Απόλλωνα προέρχεται ο σημερινός καλαματιανός.

Στον εννεάσημο, που χορευόταν στα Ελευσίνια Μυστήρια της Δήμητρας, βρίσκει τις ρίζες του ο ζεϊμπέκικος, ένας κατ’ εξοχήν ελληνικός πολεμικός χορός που χορευόταν από τους Ζεϊμπέκους, αρχαίους Θράκες οι οποίοι πολύ αργότερα εξισλαμίσθηκαν στην Μικρά Ασία.

Επίσης εννεάσημος είναι και ο καρσιλαμάς, αντικριστός πολεμικός χορός που ακόμη και σήμερα χορεύεται στην Ελλάδα και στις ελληνικές περιοχές της Κάτω Ιταλίας.

Ο κρητικός πεντοζάλης προέρχεται από τον αρχαίο χορό σίκκινη, που επινοήθηκε από τον Σίκκινη, παιδαγωγό των παιδιών του Θεμιστοκλή, που μετά την ναυμαχία της Σαλαμίνας εγκαταστάθηκε στην Κρήτη. Παραλλαγή του πεντοζάλη είναι ο μπάλλος.

Ακόμη και σήμερα οι Πόντιοι χορεύουν τον σε όλους μας γνωστό πολεμικό χορό Πυρρίχειο, τον οποίον υποστηρίζεται ότι χόρεψε ο Αχιλλέας ,γύρω από τον νεκρό φίλο του Πάτροκλο σύμφωνα με τις αναφορές της Ιλιάδος.

Δεν είναι τυχαίο ότι ο αρχαίος ρυθμός των τριών χρόνων (δηλ. ¾ ) επιλέχθηκε για την μελοποίηση του Εθνικού μας Ύμνου σε ρυθμό τσάμικο. Όλοι οι μεγάλοι σύγχρονοι συνθέτες μας όπως ο Θεοδωράκης, ο Χατζηδάκης, ο Μαρκόπουλος και άλλοι, συνέθεσαν την χορευτική τους μουσική αντλώντας από τα ρυθμικά στοιχεία της παράδοσής μας.

Στην εξέλιξη των πολιτισμών ο χορός αποτελεί ανώτερη μορφή έκφρασης και γονιμοποιό στοιχείο των κοινωνιών από καταβολής τους.

Και όπως λέει και ο βάρδος Σαββόπουλος σε ρυθμό καλαματιανό:


« Ας κρατήσουν οι χοροί…»